Древнекыргызский язык. Морфология и фонетика



Древнекыргызский язык. Морфология и фонетика

Реконструкция фрагментов текста из эпоса “Манас”


Отталкиваясь от текста эпоса “Манас” (книга 4, М., 1995), приводятся реконструкции его фрагментов по двум срезам, описанным выше, — древнекыргызскому и среднекыргызскому. Основу описания составляют фонетические и морфологические признаки. Лексика кыргызского языка еще не подвергалась реконструкции по историческим срезам, по¬этому реконструкция текстов в целом носит условный характер.

I. Древнекыргызский
акимсиген канкорга минтип
бир козалук билинип.
Кырк жигитин кызратып,
кыз-катынын ыглатып,
кысырагын туйлатып,
бошаганын чыйратып,
босагасын кызратып,
боздагы малый жыгнатып,
боз угланын ыглатып,
болбаган койге салалы!

Среднекыргызский
акимсиген канкорго минтип бир коёлук билинип!
Кырк жигитин кызратып, кыз-катынын ыглатып,
кысырагын туйлатып, бошогонун чыйратып,
босогосун кызратып, боздогу малый жыгнатып,
боз уланын ыглатып, болбогон койгё салалы!

Современный кыргызский
Акимсиген канкорго
Минтип бир коёлук билинип!
Кырк жигитин кыйратып,
Кыз-катынын ыйлатып,
Кысырагын туйлатып,
Бошогонун чыйратып,
Босогосун кыйратып,
Боздогу малый жыйнатып,
Боз уланын ыйлатып,
Болбогон койгё салалы!

Перевод
Кровожадному, возомнившему владыкой себя,
Вот так покажем свою суть,
Разгоним его сорок жигитов,
Заставим рыдать их жен и дочерей,
Заставим взбрыкивать его яловых кобылиц,
Развязавшихся окрутим,
Разнесем его дверные косяки,
Сгоним с плоскогорий его скот,
Заставим стенать его юнцов,
Невиданные тяготы им причиним.

II. Древнекыргызский
Баарынарга эп болса,
Баатырын айткан сав болса,
Каспандын кара тагында,
Капкалуг Бээжин агызында,
Чок Табылгы жайлаган,
Чон кара атын баглаган,
Жав дегенде шайланган,
Алтымыш жайсан иниси,
Алооке кандын кенжеси,
Калдайдын оглу набызга.

Среднекыргызский
Баарынарга эп болсо,
Баатырын айткан соо болсо,
Каспандын кара тоосында,
Капкалуг Бээжин оозунда,
Чок Табылгы жайлаган,
Чон кара атын баглаган,
Жоо дегенде шайланган,
Алтымыш жайсан иниси,
Алооке кандын кенжеси,
Калдайдын углу жабызга.




Современный кыргызский
Баарынарга эп болсо,
Баатырын айткан кеп болсо,
Каспандын кара тоосунда,
Капкалуу Бээжин оозунда,
Чок Табылгы жайлаган,
Чон кара атын байлаган,
Жоо дегенде шайланган,
Алтымыш жайсан иниси,
Алооке кандын кенжеси,
Калдайдын уулу капырга

Перевод
Если вы все согласитесь,
Если захотите послушаться своего богатыря,
В черных горах Каспана,
В предместьях Бейджина со многими воротами
Поселился Чок Табылгы,
Там он привязал большого вороного коня,
Он избран перед лицом врага,
Он — младший брат из шестидесяти джайсанов,
Он — первенец Алооке-хана,
На этого иноверца сына Калдая.

III. Древнекыргызский
Тогуз найза бозлабайт,
Айбанбоз атты калкытып,
Асабасы жалп этип,
Айгайлаган кытайлар, —
Аркасынан жав жетип,
Намгырдай кылып наа тартып,
Налгыз эрди надатып,
Мондердей кылып ок атып,
Жазайыл менен топ атып,
Каптыган набыз калын кол —

Среднекыргызский
Тогуз найза бойлобойт.
Айбанбоз атты калкытып,
Асабасы жалп этип,
Айгайлаган кытайлар, —
Аркасынан жоо жетип,
Жамгырдай кылып жаа тартып,
Жалгыз эрди жадатып,
Мондурдой кылып ок атып,
Жазайыл менен топ атып,
Каптаган набыз калын кол —

Современный кыргызский
Тогуз найза бойлобойт.
Айбанбоз атты калкытып,
Асабасы жалп этип,
Айгайлаган кытайлар, —
Аркасынан жоо жетип,
Жамгырдай кылып жаа тартып,
Жалгыз эрди жадатып,
Мондурдой кылып ок атып,
Жазайыл менен топ атып,
Каптаган капыр калын кой —

Перевод
Что даже [насадив] девять копий, [до дна] не достать.
[Манас] пустил вплавь Айбанбоза-коня,
Плюхнулся [в воду] его бунчук,
Кытаи, поднявшие шум,
[Эти] враги сзади настигают его,
Сыплются ливнем стрелы из луков,
Тяжко пришлось богатырю в одиночку,
Сыплются градом пули,
Стреляют из [ружей] джазаил и пушек,
Нахлынули несметные войска иноверцев.

История кыргызского литературного языка
Давняя рукописная традиция в Кыргызстане
Древнекыргызский язык. Морфология
Кыргызский язык. Часть - 1


Оставить комментарий

  • bowtiesmilelaughingblushsmileyrelaxedsmirk
    heart_eyeskissing_heartkissing_closed_eyesflushedrelievedsatisfiedgrin
    winkstuck_out_tongue_winking_eyestuck_out_tongue_closed_eyesgrinningkissingstuck_out_tonguesleeping
    worriedfrowninganguishedopen_mouthgrimacingconfusedhushed
    expressionlessunamusedsweat_smilesweatdisappointed_relievedwearypensive
    disappointedconfoundedfearfulcold_sweatperseverecrysob
    joyastonishedscreamtired_faceangryragetriumph
    sleepyyummasksunglassesdizzy_faceimpsmiling_imp
    neutral_faceno_mouthinnocent